Qida məhsulları ilə infeksiyalaşma

 

Nəzərəçarpan əlamətləri olmayan, və hətta simptomsuz keçən bir sıra infeksion xəstəliklər dölün inkişafına ciddi mənfi təsir göstərə bilər.

 

 Listerioz

Listerioz nadir təsadüf edilən ağır zoonoz infeksiyadır. Hamiləlik dövründə listerioz riski 20 dəfə yüksəlir. Listerioza yoluxma hallarının 1/3-i hamiləlik zamanı baş verir. Törədici: Listeria monocytogenes-dir.

Ötürülmə yolları:  alimentar (yoluxmuş qida)u  şaquli transmissiya (hamiləlik dövründə – cift və dölyanı  maye vasitəsilə, doğuş zamanı – ananın qanı və uşaqlıq yolu ifrazatı vasitəsilə)

Anada listerioz infeksiyası, adətən, retrospektiv olaraq müəyyən olunur. Belə ki, bir çox hallarda listerioz yüngül qrip əlamətləri və sidik yollarının infeksiyası əlamətləri ilə təzahür edir. İmmunitetin zəifliyi fonunda meningit, pnevmoniya və ensefalit inkişaf edə bilər. Listerioz aşağıda qeyd olunan hallara gətirə bilər:

- Özbaşına abort

 - Vaxtından əvvəl doğuş

 -Dölyanı mayenin vaxtından əvvəl axması

 - Dölün ölümü (hər 5 infeksiyalaşmış döldən biri ölü doğulur)

  -Neonatal meningit (səbəblərin sırasında 3-cü yeri tutur)u

  - Neonatal ölüm (yüksək ölüm faizi: 10-50%, xüsusilə II vəu III trimestrlərdə yoluxma zamanı)

 - Yenidoğulmuşun az kütləli olması

  - Sepsis

Dölün hamiləliyin gec dövrlərində anadan yoluxması daxili orqanların çoxsaylı zədələnmələrinə, dölün və ya yenidoğulmuşun ölümünə gətirə bilər.

 Klinik təzahürlər çox müxtəlif olduğundan əsas əhəmiyyət laborator müayinələrin nəticələrinə verilir. Müayinə materialı kimi burun-udlaqdan və əsnəkdən selik, gözdən ifrazat, uşaqlıq yolundan ifrazat və qan götürülür, xüsusi mühitlərdə əkilir.

Profilaktika

-  baytarlıq-sanitar və sanitar-gigiyenik tədbirləri

- çiy və istifadəyə hazır ərzaq məhsullarının ayrı-ayrıu saxlanılması

- ət və süd məhsullarının mütləq qaydada ciddi termik işlənməsi

- qida bloklarının, aqrosənaye komplekslərinin, ət-süd kombinatlarının işçilərinin bakterioloji müayinəsi

Hamilələr və risk qrupuna daxil olan insanlar heyvanlara qulluqla əlaqəli işdən azad olunmalıdırlar.

Generəlizə olunmuş listerioz hamiləliyin pozulmasına göstərişdir. Doğuş – təbii doğuş yolları ilə aparılır. Döşlə əmizdirməyə  əks göstəriş yoxdur.

 

Listeriyaya yoluxma riski

 

Yüksək risk                                          Aşağı  risk                                         Profilaktika

 

Yaşıl salat                                         Kök, pomidor                                  Tərəvəzləri yaxşı yumaq

 

Mollyusk, dəniz                              Çiy dəniz balığı                     İstifadə etməmək

məhsulları

 

Kifli pendir ( romadur,                     Bərk pendirlər                  Pendir aldıqda onun necə hazırlandığı

rokfor, kamamber, bri), çiy                                                         barədə soruşmaq

süddən hazırlanmiş pendir

( rikotta, feta)

 

Salyami, kolmasa-ət paştetləri,     Yaxşı bişməmiş ət          Əti yaxşı bişirmək və qızartmaq

çiy  ətdən hazırlanmış                                                           ( mikrodalğalı sobada bu heç də məmulatlar                                                                              həmişə alınmır)

 

Açıq qabda ( hətta soyuducuda

belə)    saxlanılmış konservlər,                                                İstifadə müddətinə riayət etmək, açıq

mayonez                                                                                    qabda saxlamamaq

 

Qida məhsullarının uzun müddət                                             Yeməyi uzun müddət saxlamamaq,

saxlanılması  ( o cümlədən                                                       bişirdikdən sonra dərhal istifadə

soyuducuda)                                                                              etmək

 

 

Toksoplazmoz

 

Toksoplazmoz – müxtəlif klinik təzahürlərlə səciyyələnən və dəqiq simptomları olmayan parazitar xəstəlikdir. Hamilə qadınların 40-55%-i seroneqativdir. Hamiləlik zamanı toksopazma inyeksiyasına birincili yoluxma tezliyi Avropada 2,4-16/1000, ABŞ-da 2-6/1000 təşkil edir. Hamiləlik zamanı birincili infeksiya nəticəsində dölün anadangəlmə infeksiyası riski 20-50% arasında tərəddüd edir. Diri doğulmuşlarda anadangəlmə toksoplazmozun rastgəlinmə tezliyi 0,3/1000 təşkil edir.

Törədici – Toksoplazma gondii - ibtidailərə aiddir.

Ötürülmə yolları: 

-alimentar - əsas mənbə: kifayət qədər bişirilməmiş ət (30-63%), yuyulmamış meyvə-tərəvəz, torpaqla təmas (6-17%), xəstə pişiklərin nəcisində olan oositlərlə çirklənmiş su və torpaq 

-vertikal

Yalnız hamiləlik zamanı birincili infeksiya hallarında Toksoplazma gondii anadan dölə yoluxa bilər.

Birincili toksoplazmoz əsasən simptomsuz keçir, nadir hallarda qeyri-spesifik qripəbənzər əlamətlər müşahidə olunur. Birincili infeksiya epizodundan sonra parazit orqanizmdə latent sistlər şəklində qalır.

Anadangəlmə toksoplazmozlu uşaq üçün aşağıdakı simptomlar triadası xasdır:  kəllədaxili kalsifikatlar (15%)u  xorioretinit (15%)u  hidrosefaliya (yalnız 5% hallarda)

Hamiləlik zamanı toksoplazmozun törədicisi cift vasitəsilə keçərək, dölün bətndaxili ölümünə, bətndaxili inkişafının ləngiməsinə, əqli inkişafının ləngiməsinə, eşitmə qüsurlarına və korluğa səbəb olur. Sarılıq, trombositopeniya, spastik parezlər, mərkəzi iflic, epileptik tutmalar, gözün xorioretinitindən tutmuş, mikroftalmiya və göz almasının olmaması kimi kobud üzvi pozulmalarla müşahidə oluna bilər.

 Hamiləlikdən əvvəl toksoplazmoza yoluxan qadınlarda (xronik və ya latent infeksiya) törədicinin dölə ötürülməsi sübut olunmayıb. Bu immun sistemin dölü yoluxmadan mühafizə etməsi ilə izah olunur.

Birincili yoluxma təhlükəsi hestasiya müddətinin artması ilə yüksəlir (hamiləliyin 7-ci həftəsində – 6%, hamiləliyin 34-cü həftəsində – 93%). Anadangəlmə toksoplazmozun təhlükəsi və onun ağırlıq dərəcəsi hamilənin yoluxma vaxtından asılıdır: erkən yoluxma zamanı xəstələnmə riski aşağı olur, lakin onun əlamətləri özünü daha qabarıq birüzə verir. Yoluxma hestasiyanın ilk 13 həftəsində baş verdikdə (61%), xəstəliyin klinik əlamətləri daha qabarıq təzahür edir. Yoluxma hamiləliyin III trimestrində baş verdikdə, xəstəliyin simptomsuz formaları üstünlük təşkil edir. Hamiləliyin 36-cı həftəsində yoluxmada yalnız 9% hallarda klinik əlamətlər müşahidə olunur. Keçirilmiş infeksiya gələcək hamiləliyə təsir göstərmir.

Toksoplazmozun diaqnostikası seroloji müayinənin nəticələrinə əsaslanır. Hamiləliyin I trimestrində IgM(-), IgG(-) infeksiyasının olmamasını göstərir. Hamiləliyin 22-24-cü həftəsində və doğuşdan əvvəl müayinəni təkrarlamaq olar. Təkrar müayinələrdə serokonversiya qeyd olunduqda, dölün infeksiyaya yoluxmasını müəyyən etmək məqsədilə amniosentez və PZR müayinəsi aparılır və bundan sonra müalicə təyin olunur. IgM(+), IgG(-) olduqda birincili infeksiya diaqnozu qoyulur. 2 həftədən sonra IgG təkrar yoxlanılır. Təkrar JgG müsbət olduğu təqdirdə müalicə təyin olunur.

JgG-nin təkrar müayinəsinin nəticəsinin (-) olması IgM-nin yanlış-müsbət olduğuna dəlalət edir. IgM(+), IgG(+) olduqda, IgM-in 3 aydan 2 ilədək müsbət qalması nəzərə alınaraq, yoluxmanın vaxtı avidlik testi ilə təyin olunur.

 IgM(-), IgG(+) olması immunitetin mövcudluğunu göstərir. Müayinələrin davam edilməsinə və müalicəyə ehtiyac yoxdur

Birincili toksoplazmoz diaqnozu təsdiq olunmuş hamilələr və güman edilən və ya təsdiqlənən anadangəlmə toksoplazmozlu yenidoğulmuşlar müvafiq mütəxəssislərlə birgə aparılmalıdır . Profilaktika 

 Antenatal xidmət müəssisəsinin tibb personalı hamiləyə şəxsi profilaktika barədə məlumat verməlidir: 

  -Qida tam bişirilməlidir

  - Meyvə-tərəvəz diqqətlə yuyulub təmizlənməlidir

  - Torpaq və qumla işlədikdə əlcək geyinilməlidir

 -  Torpaqla kontaktdan sonra, pişik ifrazatını təmizlədikdən vəu ya hər hansı kontaktdan sonra            çirkli əllər ilə ağıza toxunulmamalıdır

- Əllər təmiz yuyulmalıdır

 - Çiy və ya tam bişirilməmiş ət məhsulları qidada istifadə edilməməlidir

 -  Çiy və ya tam bişirilməmiş (qızardılmamış) ətlə kontaktdan  sonra ağıza toxunulmamalıdır 

 

  I trimestrdə anadangəlmə toksoplazmozun inkişafı riskinin az olmasına baxmayaraq, dölün ağır zədələnmələri ehtimalı hamiləliyin pozulmasına göstərişdir. Anada birincili infeksiya təyin olunduqda və dölün yoluxması təsdiqləndikdə (amniosentez və USM zamanı dölün beynində pozğunluqların olması) hamiləliyin pozulması təklif olunur.

Doğuş -  təbii doğuş yolları ilə.

Döşlə əmizdirməyə  əks göstəriş yoxdur.